Verwarmen met een aan/uit warmtepomp en een stooklijn

Ik heb nu 5 jaar een warmtepomp in gebruik en ben daar best tevreden over. Ik heb er al wat blogjes over geschreven. Het hele verwarmingssysteem heb ik zelf gebouwd door verschillende oplossingen te integreren. De warmtepomp zelf is van Chinese makelij. Simpel aan/uit maar redelijk efficiënt en weinig tot geen mogelijkheden om hem speciaal aan te sturen. Toch ben ik gaan zoeken naar manieren om met zo min mogelijk energie het huis en het tuinhuis te verwarmen. En verwarmen met een stooklijn is zoiets.

De eerste 4 jaar schakelde de warmtepomp in als de temperatuur in het buffervat onder de 35 graden Celsius kwam. Dat zou de ideale temperatuur moeten zijn voor de vloerverwarming. Maar ik merkte ook dat het tuinhuis daar eigenlijk tekort aan had. Er zitten wat leidingverliezen in de ondergrondse leidingen en het is een houten huisje met weinig accumulerend vermogen. Bovendien werd het buffervat ook wel eens onnodig opgewarmd naar die 35 graden. Bijvoorbeeld als er helemaal geen warmtevraag was.

Het optimaliseren is dus begonnen met het koppelen van het opwarmen aan de warmtevraag. En als het tuinhuis warmte nodig had, verhoogde ik de temperatuur met 3 graden om het verlies te compenseren. Het hielp in het energieverbruik maar er moest meer inzitten. In de tijd dat ik het huis nog met een gas CV ketel verwarmde, heb ik de weersafhankelijke regeling met een stooklijn juist uitgeschakeld. Dat had een positief effect op de gasrekening.

Tijd om mij eens te verdiepen in het concept van stooklijnen: afhankelijk van de buitentemperatuur en enkele variabelen bereken je de optimale en gewenste temperatuur van het water dat in de vloerverwarming wordt gepompt. In veel stooklijnberekeningen kun je ook rekenen met het vermogen van de warmtebron. In mijn geval kan dat niet, de warmtepomp is een aan/uit systeem en werkt niet modulerend. Dat maakt mijn formule iets eenvoudiger.

Formule voor stooklijn berekening

Er is heel erg veel te lezen op Internet over stooklijnen en adaptief stoken. Ik heb mij beperkt tot een relatief eenvoudige aanpak en heb proefondervindelijk de volgende formule samengesteld en toegepast:

Stookwaarde = 20 + Stooklijn * (voetpunt – buitentemperatuur )

• De stookwaarde is dan de temperatuur die nodig is voor de vloerverwarming. En die waarde is geen vaste waarde maar deze is afhankelijk van een paar variabelen:
• 20 is de basis temperatuur (zonder verliezen) om de woning op 20 graden te houden bij een buitentemperatuur van 20. Deze waarde is o.a. afhankelijk van je eigen gewenste comfort maar ook van de warmteverliezen én warmte inbreng (vd zon bijvoorbeeld) van de woning. Ik heb deze waarde proefondervindelijk vastgesteld.
• Stooklijn is een vast getal dat past bij het type verwarmingsinstallatie, het afgiftesysteem dus en de mate van isolatie. Voor vloerverwarming kies je 0.7. Voor radiatoren kun je 1.2 kiezen en voor een gecombineerd afgifte systeem van vloerverwarming en radiatoren bijvoorbeeld 1.0. Uit mijn gas-cv-tijdperk weet ik dat de waarden in de handleidingen veel hoger waren en meestal afgestemd op een hoge ketelwatertemperatuur. Om die reden heb ik de stooklijn voor het tuinhuis op 0.9 ingesteld. Met een lagere temperatuur van 55 graden kan ook de Stooklijn-waarde naar beneden. Idem voor een lage temperatuur warmtepomp in een super geïsoleerd huis met een optimaal warmteafgiftesysteem.
• Voetpunt is het punt waarop bij een buitentemperatuur van 20 graden, het warmteafgiftesysteem nog warmte afgeeft om de 20 graden (de basis temperatuur) in huis te behouden. Ik gebruik hiervoor 2 waarden: 20 voor de woning en 24 voor het tuinhuis waarbij de correctie in de leidingverliezen dan worden verrekend.
• Buitentemperatuur is de gemeten buitentemperatuur van een sensor van het domoticasysteem.

Al deze waarden moet je proefondervindelijk vaststellen. Daar gaat wel wat tijd overheen! Ik had veel data verzameld in de afgelopen jaren en kon de verkregen meetgegevens mooi naast de berekende waarden leggen om te bekijken of de formule standhield. Een Excelsheet kan helpen om de berekende waarden per temperatuur te vinden:

En dit resulteert dan in een grafiek:

Ik heb de formule vervolgens verwerkt in een script voor mijn domotica systeem:

Groot besparingseffect

Dit script draait nu ruim 15 maanden en ik heb dus een heel stookseizoen kunnen kijken welk effect dit zou hebben op comfort en elektriciteitsverbruik. Er is geen comfort verschil. Door de juiste waarden te kiezen (proefondervindelijk vastgesteld) en deze te vertalen naar de formule, is een prima comfort in zowel de woning als in het tuinhuis te vinden. Maar de verschillen in energieverbruik zijn spectaculair; er is maar liefst 29% energie bespaard met deze regeling!

Dus het verschil tussen een dynamische regeling op basis van buitentemperatuur of een regeling die warmte vasthoudt in een buffer is zo groot dat ik mijzelf afvraag waarom ik dit niet eerder heb bedacht.

Bijkomend effect: verhoogde opbrengst van zonneboilers

En dan is er nog iets. Doordat de temperaturen in het buffervat nu lager waren, bleek de zonneboiler beter instaat om in de winterperiode toch nog warmte toe te voegen. De zonneboilers komen in de winter normaal gesproken niet boven de 30 graden uit. Maar doordat het buffervat nu minder warm werd gestookt door de warmtepomp konden de zonneboilers toch nog een bijdrage leveren. En dat levert dus nog een extra rendement op voor de warmtepomp omdat de retourtemperatuur van de vloerverwarming onderin het buffervat wordt gemengd met de afgifte van de zonneboilers. En laat die temperatuur nou net op of boven de retourtemperatuur komen. De winst in de koude kwartalen is bijna 110%!

Secundaire winst

Er is ook nog bijvangst. Door deze regeling hoeft de warmtepomp niet meer te pendelen rondom de vastgestelde waarde van 35 graden. Hij wordt nu alleen geschakeld als er werkelijk warmtebehoefte is. Daarnaast wordt de warmtepomp voor een periode van minstens 20 minuten aangeschakeld. Overtollige energie wordt daarmee alsnog in het buffervat opgeslagen maar algemeen draait de warmtepomp veel rustiger, minder vaak gestart en zal daardoor de levensduur toenemen.

Hoera.

Trots op onze jeugdzorg

Vorige week kreeg ik de fantastische bevestiging dat onze gewaagde keus om de jeugdzorg in Wormerland op een andere manier te organiseren, positief uitpakt voor onze kinderen en gezinnen. Uit de regionale rapportage van de Jeugdbescherming bleek dat er een daling is van het aantal gezinnen in de jeugdbescherming van 5,5% voor onze regio. Maar Wormerland laat de grootste daling zien, in totaal een afname van 48%!

Toen ik als wethouder in 2019 kennis maakte met de Jeugdbescherming maakte ik kritische opmerkingen over hun functioneren. Natuurlijk is de Jeugdbescherming er primair om kinderen te beschermen of onder toezicht van een voogd te stellen. Zoals beschermen van het kind tegen huiselijk geweld, suïcidaal gedrag, verwaarlozing of zelfs tegen crimineel gedrag. De jeugdbescherming kan hiervoor diverse vormen van begeleiding bieden, tot en met het uithuisplaatsen van een jongere. Dat zijn vergaande maatregelen. En vaak ook maatregelen die lang effect hebben op het functioneren en opgroeien van kinderen. Mijn kritiek was vooral gericht op de gezinssituatie. Want je kunt een kind wel beschermen maar als de ouders verslaafd zijn, of in bittere armoede leven, of het ‘normaal’ vinden dat hun kinderen met echtelijk ruzies en vechtpartijen moeten leren opgroeien, dan moet je ook wat doen aan die oorzaak. Dan moet je ook die ouders helpen. En daar werd in mijn ogen verkeerd of niet op gereageerd.

Jeugdbescherming overbodig

Mijn reactie was “ik ga de jeugdbescherming onnodig maken”. Misschien een wat simpele reactie. En die ontlokte ook een tegenreactie van de Jeugdbescherming: “als je dat doet, hebben wij straks geen werk meer…..” En dat was precies de bevestiging die mij overtuigde om aan de slag te gaan. Het kan toch niet zo zijn dat wij een systeem in stand houden vanwege werkverschaffing? Bescherming is prima maar kinderen én gezinnen moeten ook de kans krijgen om hun normale leven weer op te pakken. Gelijke kansen op goede toekomst. Help het kind maar help vooral het gezin!

Investeer lokaal in preventie

In Wormerland hebben we de investeringen in preventie van jeugd- en gezinsproblematiek en in een integrale manier van problemen oplossen, nog verder geïntensiveerd. Een greep uit de maatregelen:

• Samen met Centrum Jong is een laagdrempelige toegang gecreëerd in de Beschuitstoren waar ouders met vragen over opgroeien en opvoeden terecht kunnen.
• Samen met de Peuteropvang is er een programma ontwikkeld voor Vroeg- en Voorschoolse Educatie: peuters worden voorbereid op de overstap naar het basisonderwijs. Zo kan taal- en leerachterstand vroegtijdig worden voorkomen.
• Specifiek met kinderopvangorganisatie Baloe is er een Peuterplus groep opgericht. Kinderen die anders naar een Medisch Kinder Dagverblijf zouden moeten gaan worden nu dicht bij huis opgevangen. Ook hier met als voordeel dat het kind beter kan doorstromen naar speciaal onderwijs. Maar ook dat er aandacht is voor de totale gezinssituatie.
• Er is een betere en intensievere samenwerking met het basisonderwijs in Wormerland tot stand gekomen (School Maatschappelijk werk en Interne Begeleiders) met warme overdracht van de kinderopvang (VVE en Peuterplus) en eventuele gezinsproblematiek. Allemaal ter voorkoming van onderwijsachterstand.
• Met het voortgezet onderwijs is er ingezet op het voorkomen van verzuim. Een Thuiszitterspact en de maatschappelijke business case Buiten Gewoon Leren dragen hiertoe bij.
• Het jeugdteam functioneert als spin in het web en hanteert de uitgangspunten:
  • Aandacht voor gezin, dicht bij huis. Kinderen groeien thuis op, 
  • Goede, passende en tijdige hulp voor de gezinnen die dat nodig hebben,
  • Kinderen groeien zo thuis mogelijk op; minder kinderen in verblijf,
  • Een houdbaar en betaalbaar jeugdstelsel door te kiezen voor hulp die werkt,
• Met innovatie budgetten hebben we behaalde besparingen opnieuw geinvesteerd in nieuwe laagdrempelige preventieve voorzieningen:
  • We hebben gezinscoaches aangesteld die niet alleen de kindproblematiek proberen op te lossen maar integraal de gezinsproblematiek aanpakt. Gezinshulp bij schulden, integratie, verslaving maar ook gewoon een helpende hand bij de dagelijkse gezinsbeslommeringen,
  • Voor het jeugdteam is een psycholoog aangesteld zodat jeugd problemen snel lokaal verholpen kunnen worden. En ook ter voorkoming van wachtlijsten voor specialistische zorg.
  • En sinds kort bieden we ambulante ondersteuning buiten kantoortijden. Gewoon om een kind de kans te bieden s’-avonds te bellen met een vertrouwenspersoon als het kind er even zelf niet meer uitkomt.

Het lijken zo voor de hand liggende maatregelen. Wij hebben ze in Wormerland toegepast en de Jeugdbescherming ziet het in de rapportages: het werkt! Wij kunnen preventieve jeugd- en gezinshulp lokaal bieden zodat de problemen niet uit de hand lopen. Gewoon een voorbeeld van visie, lef, daadkracht, volhouden en teamwork. En daar ben ik trots op.

Lokale Jeugdzorg in de toekomst?

Eigenlijk moet we gewoon af van de specialistische jeugdzorg (C). Dat zou het streven moeten zijn. Problemen die kinderen ondervinden vanuit de gezinssituatie zijn zeker problemen die we zelf lokaal kunnen oplossen. Van vechtscheidingen weten we inmiddels dat dit veel leed kan veroorzaken en dat we daar een goede aanpak voor kunnen bieden. Maar natuurlijk zullen er altijd kinderen zijn die iets speciaals nodig hebben dat lokaal niet geboden kan worden. Zoals voor kinderen met autisme of een aangeboren beperking. Of gezinnen die systemisch al meerdere generaties met problemen geconfronteerd zijn. Mijn motto is van C naar B naar A. In plaats van dure specialistische zorg op afstand (C), zoeken we naar relatief eenvoudige, desnoods meervoudige hulp dichtbij huis (B). En liever nog in het eigen Jeugdteam als dat mogelijk is (A). Voor uithuisplaatsing gaan we binnenkort bijvoorbeeld van start met HuisvoorNoordje: opvang in de regio zodat kinderen de kans krijgen om gewoon op school te blijven waar zij zich thuis voelen tussen leeftijdsgenoten maar ook de kans hebben om contact met het thuisfront te houden als dat nodig is. Er is nog veel te doen en er kan nog meer bereikt worden. Het werk is nog niet klaar.

En de jeugdbescherming in de toekomst?

Deze week had ik toevallig een gesprek met een moeder van 2 volwassen zoons. Zij vertelde mij over haar ervaringen met Jeugdzorg na een vreselijke vechtscheiding. Zij en haar beide zoons bevestigden dat de jeugdbescherming gebaat was bij een situatie waarbij kinderen zo lang als mogelijk in de beschermende sfeer verkeerden. In haar geval heeft het zeven jaar geduurd voordat de jeugdbescherming erkende dat de kinderen eigenlijk prima bij de moeder konden blijven, dat uithuisplaatsing of Onder Toezicht Stelling (OTS) onnodig was en dat de kinderen beter af waren met een stabiele situatie bij moeder dan te proberen het huwelijk te redden. De 2 volwassen zoons wonen nog steeds bij hun moeder omdat er geen betaalbare woningen te vinden zijn. Een trieste bevestiging van mijn eerdere conclusie hoewel ik ook wel begrijp dat één voorbeeld niet een bevestiging kan zijn van falend beleid. Maar toch…….

Harold Halewijn

Wethouder Jeugdzorg & Onderwijs – Wormerland

Hoe ga jij jouw huis in de toekomst verwarmen?

Binnen 30 jaar zullen onze woningen op een andere manier verwarmd moeten worden. Voor nieuw en recent gebouwde huizen is dat geen probleem. Door de uitstekende isolatie kunnen die met heel weinig energie verwarmd worden, bijvoorbeeld met een elektrische warmtepomp. Maar hoe doen we dat met woningen die ouder zijn dan 20 jaar? En wat heb jij dan nodig voor jouw woning? En hoe kunnen wij elkaar helpen? Hoe ga jij jouw huizen in de toekomst verwarmen? Op deze vragen probeer ik in deze blog antwoord te geven. Read More

Wat zijn de ervaringen na 1 jaar energieopslag in een thuisbatterij?

Vorig jaar op 1 december nam ik mijn DIY energieopslag systeem in gebruik. Gebaseerd op Victron Energy componenten en een oude set AGM looadaccu’s heb ik er nu een heel jaar opzitten en is het tijd om de balans op te maken. Wat kunnen we leren en wat kan er beter?

Mijn gemaakte YouTube filmpjes van het energieopslag systeem worden goed gewaardeerd en deze leiden regelmatig tot vragen die ik graag beantwoord. Maar als je aan de hand van de meetgegevens terugkijkt op een heel jaar, kun je zelf ook een aantal vragen bedenken en verbeteringen zien. En dat kan helpen het systeem aan te passen zodat het een nóg betere bijdrage kan leveren aan het energievraagstuk in onze woning en misschien ook een bijdrage kan leveren aan de congestieproblemen die steeds vaker worden gezien. Read More

Hoeveel energie leveren zonnepanelen?

Mijn zonnestroom installatie is met 21.92 kWp een redelijk omvangrijke installatie. De installatie is vanaf 2008 telkens uitgebreid en telt inmiddels 96 zonnepanelen. Zowel nieuwe 310 Wp panelen als oudere 170 Wp panelen zitten in de configuratie. En de panelen hebben allemaal verschillende oriëntaties en azimut. Dat maakt het leuk om er eens een uitgebreide analyse op los te maken. Hoeveel energie hebben de zonnepanelen opgeleverd en kun je oude PV panelen op het noorden richten in plaats van deze weg te gooien of te recyclen? Read More

Hoeveel energie verbruikt een doorstroomboiler?

Op Twitter heb ik regelmatig een ‘gesprek’ over doorstroomboilers of doorstroomverwarmers. Ik heb zo’n ding hier in mijn woning in Nederland en ik heb er kennis mee gemaakt in Oostenrijk. Onze vakantiewoning heeft er 2 van elk 18kW. Dat is ook wel nodig want in de winter is het water uit de kraan niet veel warmer dan 5 °C. Brrrrr. Hier in Nederland gebruik in de doorstroomboiler nu ruim 5 jaar en ik ben er zeer tevreden over. Read More