Vorige week kreeg ik de fantastische bevestiging dat onze gewaagde keus om de jeugdzorg in Wormerland op een andere manier te organiseren, positief uitpakt voor onze kinderen en gezinnen. Uit de regionale rapportage van de Jeugdbescherming bleek dat er een daling is van het aantal gezinnen in de jeugdbescherming van 5,5% voor onze regio. Maar Wormerland laat de grootste daling zien, in totaal een afname van 48%!

Toen ik als wethouder in 2019 kennis maakte met de Jeugdbescherming maakte ik kritische opmerkingen over hun functioneren. Natuurlijk is de Jeugdbescherming er primair om kinderen te beschermen of onder toezicht van een voogd te stellen. Zoals beschermen van het kind tegen huiselijk geweld, suïcidaal gedrag, verwaarlozing of zelfs tegen crimineel gedrag. De jeugdbescherming kan hiervoor diverse vormen van begeleiding bieden, tot en met het uithuisplaatsen van een jongere. Dat zijn vergaande maatregelen. En vaak ook maatregelen die lang effect hebben op het functioneren en opgroeien van kinderen. Mijn kritiek was vooral gericht op de gezinssituatie. Want je kunt een kind wel beschermen maar als de ouders verslaafd zijn, of in bittere armoede leven, of het ‘normaal’ vinden dat hun kinderen met echtelijk ruzies en vechtpartijen moeten leren opgroeien, dan moet je ook wat doen aan die oorzaak. Dan moet je ook die ouders helpen. En daar werd in mijn ogen verkeerd of niet op gereageerd.

Jeugdbescherming overbodig

Mijn reactie was “ik ga de jeugdbescherming onnodig maken”. Misschien een wat simpele reactie. En die ontlokte ook een tegenreactie van de Jeugdbescherming: “als je dat doet, hebben wij straks geen werk meer…..” En dat was precies de bevestiging die mij overtuigde om aan de slag te gaan. Het kan toch niet zo zijn dat wij een systeem in stand houden vanwege werkverschaffing? Bescherming is prima maar kinderen én gezinnen moeten ook de kans krijgen om hun normale leven weer op te pakken. Gelijke kansen op goede toekomst. Help het kind maar help vooral het gezin!

Investeer lokaal in preventie

In Wormerland hebben we de investeringen in preventie van jeugd- en gezinsproblematiek en in een integrale manier van problemen oplossen, nog verder geïntensiveerd. Een greep uit de maatregelen:

• Samen met Centrum Jong is een laagdrempelige toegang gecreëerd in de Beschuitstoren waar ouders met vragen over opgroeien en opvoeden terecht kunnen.
• Samen met de Peuteropvang is er een programma ontwikkeld voor Vroeg- en Voorschoolse Educatie: peuters worden voorbereid op de overstap naar het basisonderwijs. Zo kan taal- en leerachterstand vroegtijdig worden voorkomen.
• Specifiek met kinderopvangorganisatie Baloe is er een Peuterplus groep opgericht. Kinderen die anders naar een Medisch Kinder Dagverblijf zouden moeten gaan worden nu dicht bij huis opgevangen. Ook hier met als voordeel dat het kind beter kan doorstromen naar speciaal onderwijs. Maar ook dat er aandacht is voor de totale gezinssituatie.
• Er is een betere en intensievere samenwerking met het basisonderwijs in Wormerland tot stand gekomen (School Maatschappelijk werk en Interne Begeleiders) met warme overdracht van de kinderopvang (VVE en Peuterplus) en eventuele gezinsproblematiek. Allemaal ter voorkoming van onderwijsachterstand.
• Met het voortgezet onderwijs is er ingezet op het voorkomen van verzuim. Een Thuiszitterspact en de maatschappelijke business case Buiten Gewoon Leren dragen hiertoe bij.
• Het jeugdteam functioneert als spin in het web en hanteert de uitgangspunten:
  • Aandacht voor gezin, dicht bij huis. Kinderen groeien thuis op, 
  • Goede, passende en tijdige hulp voor de gezinnen die dat nodig hebben,
  • Kinderen groeien zo thuis mogelijk op; minder kinderen in verblijf,
  • Een houdbaar en betaalbaar jeugdstelsel door te kiezen voor hulp die werkt,
• Met innovatie budgetten hebben we behaalde besparingen opnieuw geinvesteerd in nieuwe laagdrempelige preventieve voorzieningen:
  • We hebben gezinscoaches aangesteld die niet alleen de kindproblematiek proberen op te lossen maar integraal de gezinsproblematiek aanpakt. Gezinshulp bij schulden, integratie, verslaving maar ook gewoon een helpende hand bij de dagelijkse gezinsbeslommeringen,
  • Voor het jeugdteam is een psycholoog aangesteld zodat jeugd problemen snel lokaal verholpen kunnen worden. En ook ter voorkoming van wachtlijsten voor specialistische zorg.
  • En sinds kort bieden we ambulante ondersteuning buiten kantoortijden. Gewoon om een kind de kans te bieden s’-avonds te bellen met een vertrouwenspersoon als het kind er even zelf niet meer uitkomt.

Het lijken zo voor de hand liggende maatregelen. Wij hebben ze in Wormerland toegepast en de Jeugdbescherming ziet het in de rapportages: het werkt! Wij kunnen preventieve jeugd- en gezinshulp lokaal bieden zodat de problemen niet uit de hand lopen. Gewoon een voorbeeld van visie, lef, daadkracht, volhouden en teamwork. En daar ben ik trots op.

Lokale Jeugdzorg in de toekomst?

Eigenlijk moet we gewoon af van de specialistische jeugdzorg (C). Dat zou het streven moeten zijn. Problemen die kinderen ondervinden vanuit de gezinssituatie zijn zeker problemen die we zelf lokaal kunnen oplossen. Van vechtscheidingen weten we inmiddels dat dit veel leed kan veroorzaken en dat we daar een goede aanpak voor kunnen bieden. Maar natuurlijk zullen er altijd kinderen zijn die iets speciaals nodig hebben dat lokaal niet geboden kan worden. Zoals voor kinderen met autisme of een aangeboren beperking. Of gezinnen die systemisch al meerdere generaties met problemen geconfronteerd zijn. Mijn motto is van C naar B naar A. In plaats van dure specialistische zorg op afstand (C), zoeken we naar relatief eenvoudige, desnoods meervoudige hulp dichtbij huis (B). En liever nog in het eigen Jeugdteam als dat mogelijk is (A). Voor uithuisplaatsing gaan we binnenkort bijvoorbeeld van start met HuisvoorNoordje: opvang in de regio zodat kinderen de kans krijgen om gewoon op school te blijven waar zij zich thuis voelen tussen leeftijdsgenoten maar ook de kans hebben om contact met het thuisfront te houden als dat nodig is. Er is nog veel te doen en er kan nog meer bereikt worden. Het werk is nog niet klaar.

En de jeugdbescherming in de toekomst?

Deze week had ik toevallig een gesprek met een moeder van 2 volwassen zoons. Zij vertelde mij over haar ervaringen met Jeugdzorg na een vreselijke vechtscheiding. Zij en haar beide zoons bevestigden dat de jeugdbescherming gebaat was bij een situatie waarbij kinderen zo lang als mogelijk in de beschermende sfeer verkeerden. In haar geval heeft het zeven jaar geduurd voordat de jeugdbescherming erkende dat de kinderen eigenlijk prima bij de moeder konden blijven, dat uithuisplaatsing of Onder Toezicht Stelling (OTS) onnodig was en dat de kinderen beter af waren met een stabiele situatie bij moeder dan te proberen het huwelijk te redden. De 2 volwassen zoons wonen nog steeds bij hun moeder omdat er geen betaalbare woningen te vinden zijn. Een trieste bevestiging van mijn eerdere conclusie hoewel ik ook wel begrijp dat één voorbeeld niet een bevestiging kan zijn van falend beleid. Maar toch…….

Harold Halewijn

Wethouder Jeugdzorg & Onderwijs – Wormerland