Wij hebben een oud geïsoleerd vakantiehuisje in Oostenrijk wat nooit voorzien is van gas. In Nederland raken veel mensen in paniek van de druk dat ook de woningen in Nederland allemaal gasloos moeten. Als het in Oostenrijk kan, waar in de winter gemakkelijk temperaturen van -15°C worden gemeten, dan moet het in Nederland toch ook kunnen? Of denk je dat een vakantiewoning echt iets anders is dan een volwaardig woonhuis? Nou, ons huisje is een gewoon woonhuis en het is gebouwd in 1960. Het heeft een woonoppervlak van ongeveer 40m2 per verdieping, 80m2 totaal en lijkt op vele woningen die in de 50-60er jaren in Nederland zijn gebouwd en die de komende jaren van het gas af moeten. En er daarom misschien iets te leren valt hoe ik dat heb opgelost. Het huisje heeft geen gas, nooit gehad ook, maar het heeft wel een zware elektra aansluiting. Het heeft bij de overdracht in 2009 een energielabel F gekregen (235kWh/m2/a).

Wij hebben dit huisje nu 10 jaar. Ik heb alle jaren de meterstanden netjes bijgehouden en in die jaren vele onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd om het beter veiliger, comfortabeler en gezonder te krijgen. En met een domotica installatie zodat ik vanuit Nederland de kachel kan aanzetten zodat we in een voorverwarmd huis aankomen voor ons vakantieverblijf.

Vanaf 2009 tot 2018 verbleven wij hier 10 weken per jaar. 2 weken met de kerstvakantie, 1 week met de voorjaarsvakantie, 2 weken in mei, 3 tot 4 weken in de zomervakantie en 1 week in de herfstvakantie. Soms kwam ik in de winter nog een extra weekje met vrienden om te skiën. De laatste jaren slaan we de voorjaars- en najaarsvakantie over.

Oliekachels en Speicherheizung

Tot ongeveer 2007 werd het huis bewoond door een oudere dame die beneden 1 oliekachel en 2 zgn. speicherheizung apparaten had staan van elk 10 kW. De speicherheizung werdt in de nacht met goedkopere nachtstroom (krachtstroom) elektrisch opgeladen zodat overdag de warmte eruit geblazen kon worden. De beide kachels (eentje in de woonkamer en eentje in de hal) bestonden uit zware lavastenen en worden (werden) veel toegepast in Duitsland en de Alpenlanden. Als je langdurig aanwezig bent kun je met deze kachels een basis temperatuur in het hele huis van ongeveer 18 graden maken, warmer wordt het niet in de winter. Nadeel is dat de kachels ‘s-avonds dan koud zijn, veel warmte onnodig verliezen door uitstraling en stof circuleren door de ventilator. Oudere types hadden nog asbest bescherming. Vieze en oneconomische kachels dus. De Oostenrijkse overheid heeft inmiddels verboden dat deze kachels nog worden verkocht.

Figuur 1: verbruik, cijfers na 2011 volledig, na 2012 incl. EV auto.

In 2007 is de oliekachel verwijderd en zijn er op de bovenverdieping in de slaapkamers kleine goedkope elektrische kachels opgehangen van elk 2000 Watt. Verder is er een houtkachel geplaatst, deze kan ongeveer 6kW warmte afgeven. In de badkamer is een elektrische muurkachel met timer bevestigd van 1500 Watt. Met een domotica set van Homematic kon ik de speicherheizung en de 3 elektrische kachels besturen zodat de woning in de winter in 3 dagen van 8 naar 15 graden kon worden gebracht. Daarna werd met de houtkachel de woning verder verwarmd. Pas na een week is het hele huis dan doorgewarmd tot ongeveer 18-19 graden. Gemiddeld verstoken wij jaarlijks ongeveer 1 kuub beukenhout. Voor warm tapwater wordt een 18kW doorstroomboiler gebruikt. In de badkamer is een slimme ventilator in de buitenmuur geplaatst om vochtigheid af te voeren.

Isoleren met voorzetwand

In Oostenrijk wordt veel gebouwd met holle metselstenen. Een dubbele rij volstaat om een voldoende sterke buitenmuur te verkrijgen. De holle stenen hebben een lage isolatiewaarde, vergelijkbaar met een ongeïsoleerde spouwmuur. Aan de buitenzijde worden de woningen gestuct met pleisterwerk. Tegenwoordig zie je dat de woningen aan de buitenzijde worden geïsoleerd door er een 10-15 cm dikke PUR of Tempex laag tegen te plaatsen die dan opnieuw wordt afgewerkt met pleisterwerk. Dat is een relatief kleine ingreep die aan de uitstraling van de woning weinig veranderd. De woning wordt er iets breder van maar aan de binnenzijde hoeven geen enorme ingrepen gedaan te worden.

Onze woning was aan de binnenzijde ook met pleisterwerk afgewerkt. In december 2012 heb ik de slaapkamers voorzien van een 2 cm houten voorzetwand gemonteerd op een houten regel met 2 cm tempex als isolatie en een dampdichte folielaag. Het effect op het energieverbruik is zichtbaar door de verminderde dagstroom in 2013 en 2014. De temperatuur in de slaapkamers wordt sneller bereikt. Maar door de isolatie van de muren ontstonden er op de koude plekken, vooral bij de ramen, schimmelplekken.

IR Verwarming als alternatief voor wandkachels

In de zomer van 2015 is ook de woonkamer op deze wijze geïsoleerd. De speicherheizung in de woonkamer is toen verwijderd en hiervoor in de plaats zijn IR warmtepanelen opgehangen. 4 stuks van elk 400 Watt in de woonkamer en eentje van 400 Watt in de keuken. In de grafiek zie je de nachtstroom teruglopen terwijl de dagstroom oploopt. Maar het totale energie verbruik daalt spectaculair. Een groot voordeel van de IR panelen op de dagstroom is dat zij ook de hele dag warmte kunnen afgeven. De speicherheizung kon dat hooguit 8 uur per dag, dan was de buffer leeg. Met de IR panelen kunnen we dus gemakkelijk tot 21 graden verwarmen, ook als het buiten -10°C is. Het kost alleen wat meer energie. Alle ruimtes zijn voorzien van eigen thermostaten zodat de panelen per kamer aan of uit geschakeld kunnen worden.

Op basis van deze positieve ervaringen heb ik in februari 2017 een extra set IR panelen besteld voor de hal (beneden 400W, boven 270W), de badkamer (350W) en de slaapkamers (elk 2 stuks van 200W, totaal dus 400W). De speicherheizung in de hal is verwijderd en ook de elektrische wandkachels in de slaapkamers zijn weggehaald. Ook is in de woonkamer een ventilatie unit in de buitenmuur geplaatst met warmte terugwinning. Het effect van deze ingrepen is goed merkbaar in het energieverbruik van 2017, 2018 en 2019.

Ventilatie tegen vocht

De ventilatie unit met warmteterugwinning in de woonkamer heeft als effect dat de luchtvochtigheid hier is teruggebracht van 70% naar circa 55-60% (afhankelijk van jaargetijde). De vochtige plekken in de slaapkamers zijn door de IR verwarming afgenomen maar de ramen bleven toch vaak beslagen. Het vochtigheidspercentage in de slaapkamers bedroeg rond de 70%. In de zomer van 2019 heb ik daarom een groter ventilatie systeem geplaatst met afzuiging in de keuken, badkamer (beneden) en de slaapkamers. Het slimme systeem meet zelf de vochtigheid en schakelt hoger of lager als dat nodig is. Het effect is goed meetbaar. In de slaapkamers heerst nu een vochtigheid van 55%, in de woonkamer is dit nog lager. De beslagen ramen behoren tot het verleden. Een aanzienlijke comfort verbetering. Oók in combinatie met de IR panelen!

Vereiste elektra aansluiting moet voldoende zijn

De totale energie afgifte met de IR panelen is 4.350 Watt. Alleen in de hal beneden is de capaciteit te laag. Dit is voorlopig opgelost door 1 van de oude elektrische wandkachels te plaatsen (1000 Watt) waarmee de totale warmteafgifte 5.350 Watt is. Vertaald naar een Nederlandse woning betekent dit dat minimaal een 35A enkelfase aansluiting of nog beter, een 3x25A aansluiting nodig is in de meterkast. Bedenk overigens dat de doorstroomverwarmer van 18kWh op een 3x35A aansluiting moet werken. Dat is in Nederland onbetaalbaar. In dat geval is een normale boiler dan een verstandiger oplossing om warm douchewater te krijgen. De nachtstroom aansluiting in ons vakantiehuis wordt dit jaar opgezegd, die wordt niet meer gebruikt. Gelukkig is er in Oostenrijk geen extra tarief voor een zwaardere aansluiting. En elektriciteit is ook al goedkoper dan in Nederland.

Wat kost dit allemaal aan investeringen?

Voor dit geld wordt het hele huis dus met elektriciteit verwarmd. Het comfort is enorm verbeterd door de IR panelen in combinatie met isolatie en ventilatie.