Een transitie is een structurele verandering die het resultaat is van op elkaar inwerkende en elkaar versterkende ontwikkelingen op sociaal, technologisch, economisch of politiek gebied (Wikipedia).

Om te herkennen of een bepaalde markt of sector interessante business uitdagingen bevat, moeten we kijken of er transities gaande zijn of in aantocht zijn. Je bent geneigd te zeggen dat elke sector onderhevig is aan transities maar dat bestrijd ik. De accountancy markt is een typisch voorbeeld waar al jaren lang hetzelfde kunstje wordt bedreven. Op zijn Jiskefets: “doe jij de crediteuren, dan doe ik de debiteuren”. Deze markt zal nauwelijks meer vernieuwen, hooguit wat kleine modieuze ingrepen ondergaan. Maar sectoren als landbouw, verkeer en vervoer, energie en gezondheidszorg des te meer. Hoe kun je business kansen ontleden aan de veranderingen die deze markten ondergaan?

Disrupties

Om te ontdekken of een markt een transitie ondergaat of zal ondergaan, kunnen we zoeken naar zogenaamde disrupties: ernstige verstoringen die er toe zullen en moeten leiden dat deze markt zichzelf opnieuw gaat uitvinden. Disrupties zullen hoofdzakelijk door de volgende 5 eigenschappen worden veroorzaakt:

1. De complexiteit. Als de sector te complex en onoverzichtelijk is, worden klanten gefrustreerd en zullen zij de sector gaan mijden waardoor de leveranciers in die sector ernstig gevaar zullen lopen. De zorgsector is een voorbeeld van complexiteit. Helaas zijn er weinig of geen alternatieven voor klanten…..
2. Verspilling. Als klanten zien dat hun geld niet goed wordt gebruikt en resources van de leverancier niet effectief worden ingezet is dit een tweede reden om op zoek te gaan naar alternatieven. Denk aan leegstand, stilstand, tijdverspilling door wachtrijen e.d.
3. Vertrouwen. Of liever gezegd een gebrek aan vertrouwen. Banken en verzekeraars met fraude, onbegrijpelijke voorwaarden en gebrek aan transparantie zijn de sprekende voorbeelden.
4. Bureaucratie. Dit is een specifieke vorm van verspilling die tot uiting komt in vele managementlagen, lange besluitvormingstrajecten, tussenpersonen, makelaars e.d. Eigenlijk elke overbodige tussenlaag die geen aantoonbare toegevoegde waarde levert, is voor klanten een reden om door te lopen.
5. Beperkte toegang. Dit heeft betrekking op producten en diensten die te duur zijn of gewoon slecht beschikbaar zijn door verkeerde distributie en afhankelijkheden van tijd en plaats. Medicijnen is een voorbeeld door de hoge prijs en slechte beschikbaarheid terwijl de distributie van muziek (iTunes) een voorbeeld is hoe distributie anders kan.

Vaak worden deze disrupties pas zichtbaar onder invloed van sociale, technologische, economische of politieke (STEP) invloed.

Het volgend voorbeeld wordt gebruikt als nadere toelichting. Het betreft de transitie van de energiemarkt.

Al decennia geleden is voorspeld dat fossiele brandstoffen eindig zijn. Dit heeft er toe geleid dat langzaam de transitie naar duurzame energie is gestart.

Interrupties

Gedurende de verschillende fasen van een transitie herkennen we dus één of meerdere disrupties. In ons voorbeeld is disruptie 1: het opraken van de fosiele brandstoffen verbonden met eigenschap 5 (beperkte toegang of beschikbaarheid) en eigenschap 2 – verspilling.

Elke disruptie wordt op zijn beurt weer aangejaagd door één of meerdere interrupties, verstoringen die plotseling of gepland optreden. Soms zijn dit invloeden die langzaam hun ontstaan, zoals in het voorbeeld de groei van windmolenparken. Maar soms zijn het ook onvoorspelbare invloeden zoals de ramp met de Fukushima centrale. Deze zorgde ervoor dat in Duitsland vergaande maatregelen werden afgekondigd met sluiting van kerncentrales tot gevolg. In Nederland zien we dit terug in de aardbevingen als gevolg van aardgaswinning. Interrupties zijn dus plotselinge impulsen die de disruptie voorstuwen.

Erupties

Als gevolg van interrupties doen er zich nieuwe ontwikkelingen of kansenvoor. En hier liggen de mogelijkheden voor de markt om nieuwe oplossingen, producten en diensten te ontwikkelen die een antwoord geven op die interrupties. De snelle opmars van zonnepanelen is een mooi voorbeeld van een eruptie. Er is in minder dan 10 jaar een hele nieuwe markt van aanbieders ontstaan. Maar ook ontwikkelingen op het gebied van biomassa, afvalverbranding met energieterugwinning, warmtepompen als alternatief voor de gasgestookte CV en zeer recentelijk, energie opslag (Tesla PowerWall). Erupties kunnen gestimuleerd worden door de overheid met subsidies maar kunnen evenzogoed afgeremd worden door de wet- en regelgeving aan te passen. Denk aan de bijtellingsregelingen voor zakelijke rijders en de salderingsregeling voor zonnepanelen die op de tocht staat in 2017.

Hypes

Een aparte opmerking kan gemaakt worden ten aanzien van hypes. Soms zien we een nieuwe ontwikkeling die veelbelovend is, ook net zo snel weer verdwijnen. Denk aan waterstof of thorium als energiebron. Of het duurt jaren voordat een markt zo volwassen is dat producten ook echt aanslaan. Dit fenomeen staat ook wel bekend als de Hype Cycle. Wil je daar mee over lezen klik dan naar dit artikel: Veranderen met Hypecycles, hoe doe je dat?

IT als enabler

Voor IT-ers ligt hier een belangrijke conclusie: de transitie (en de disrupties) worden zoals Kondratiev al had voorspeld, gedragen door slimme oplossingen die IT in zich hebben. Slimme apparaatjes (Internet of Things) met slimme software die onderling verbonden zijn via het Internet. Kansen te over!

Visie ontwikkeling

Als je aan visie ontwikkeling doet is het dus zaak om te herkennen of en waar zich in een markt disrupties voordoen. Door de signalen te volgen (de interrupties) ontstaan nieuwe momenten (erupties) die business kansen bevatten. De techniek is er meestal al voor beschikbaar maar de uitdaging ligt hem in het integreren van kennis en techniek tot nieuwe oplossingen die aansluiting kunnen vinden bij de behoefte van klanten. De valkuilen, herkenbaar en onherkenbaar, liggen bij de overheid dus blijf altijd met een schuin oog meekijken wat er op (inter-)nationaal en lokaal niveau gebeurd.